Thema: Overlevingskunst & Levenseinde: moeilijkheden en mogelijkheden.
Recensie
Overlevingskunst en levenseinde: KW-Cafe over moeilijkheden en mogelijkheden.
Gezien de grote opkomst deze avond een thema wat erg leeft in de maatschappij. Maar ook een “risicovol “ thema , zoals Frans van Alebeek bij de afronding zei… Gastspreker Christa Anbeek hield haar inleiding aan de hand van de drie boeken die zij over dit thema geschreven heeft. Het begrip “kwetsbaar leven” nam daarin een grote plaats is. Vanaf de conceptie, onze geboorte zijn we kwetsbaar. Tot aan onze dood, die dan juist voor de nabestaanden de kwetsbaarheid van hun leven vergroot. Als gemeenschap hebben we de neiging om deze kwetsbaarheid te ontkennen, zijn we veel meer gericht op de succeskant van het leven, waardoor we veel mensen in de kou laten staan. Maar behalve Kwetsbaarheid is er ook Veerkracht. .. Christa begint haar inleiding met een pleidooi om die veerkracht veel meer te gaan ontwikkelen en koesteren.
Zin in het leven!
Haar eerste boek “Overlevingskunst” schreef zij, na het plotselinge overlijden van haar partner. In haar leven al veel vaker met de dood geconfronteerd, voelde ze zich opnieuw door dit verlies volledig overvallen en ging op zoek naar houvast, naar antwoorden op de vraag “wat is de betekenis van de dood…. van leven dat eindig is? “. Daarvoor ging ze te rade bij de Existentiële psychotherapie van Yolam, bij de Levenskunst van Dohmen, het Tibetaanse Boedhisme, Pim van Lommel en “ervaringsdeskundigen “ Enquist, Hemmerechts en de Martelaere. Maar het was ijdele hoop. Veel van wat door hen werd aangereikt om de diepere betekenis van de dood te begrijpen en er daardoor beter mee uit de voeten te kunnen, bleken voor haar niet werkbaar. De conclusie die ze uiteindelijk trekt is ”ik was op zoek naar de diepere betekenis van de dood, maar alles wat ik tegenkom is expressie van levenszin”.
Besef van kwetsbaarheid
Door eigen levenservaringen en door haar jarenlange werk als geestelijke verzorger in de Psychiatrie werd het voor haar steeds duidelijker dat Kwetsbaar leven twee kanten heeft: de donkere kant van de breuk, van verlies, van wanhoop. Maar ook de kant van Verwondering, Verrukking, van het mooie wat ook zo maar weer voorbij is. En daar zou haar volgende boek over gaan.Maar juist in die periode kwam ze in contact met Ada de Jong, die in een klap haar man en kinderen verloor. Een getekende vrouw.. zeker, maar desondanks toch kiezend voor het leven. Christa werd getriggerd door de vraag “hoe kan je te midden van zoveel verlies, de weg vinden naar een leven dat zinvol is?“ Ze besloten samen een boek te schrijven, waarin Christa het gedachtegoed uit diverse theologische stromingen als uitgangspunt neemt om antwoord te vinden op deze vraag. Dit boek eindigt somber. Ada geeft aan, ondanks allerlei betekenisvolle dingen die ze weer doet in haar leven, haar verliezen als te groot ervaart om nog een toekomst te zien voor zichzelf. De drie kwartier spreektijd waren op dit punt in haar lezing al voorbij, maar omdat Christa graag positief wilde eindigen, heeft ze er een paar minuten aan toe gevoegd om in het kort nog wat te vertellen over haar derde boek waarin zij een pleidooi doet om veel meer de kwetsbaarheid in ons leven toe te laten. Vier gesprekken zouden daarvoor nodig zijn. Allereerst een gesprek met onszelf om te kijken naar onze eigen breuk- en verwonderingservaringen. Een tweede gesprek waarin je jouw ervaringen deelt met anderen en je zo meer bewust wordt van je eigen uniciteit. Een derde gesprek waarin we onze eigen kwetsbaarheid verbinden met filosofische inzichten en een vierde gesprek waarin we kwetsbaarheid veel meer gaan inbrengen in het maatschappelijk debat.
Een Vrijwillig Levenseinde
Na de pauze kreeg Paul van Poppel, deze keer in de rol van voorlichter bij de NVVE, tien minuten de tijd om uitleg te geven over de werkwijze van deze belangenorganisatie, die als uitgangspunt heeft om voor iedereen een goede en waardige dood mogelijk te maken, voor hen die de dood zien als een goed alternatief voor het leven. Hij begon met het aanhalen van een uitspraak van Christa in een krantenartikel: ”Ik weet nu dat je geen goede reden nodig hebt om te leven, wel een om dood te gaan”. En daarmee schetste hij meteen een verschil van inzicht mbt leven en dood tussen hen beiden. Een viertal mogelijkheden om een einde te maken aan je leven passeerden. Ook de ontwikkeling die de NVVE in de loop der jaren heeft doorgemaakt. Niet langer wordt gepleit voor toepassing van euthanasie (deze wet is er in 2002 aangenomen), maar voor actieve levensbeëindiging, ook zonder hulp van medici bij een “voltooid leven”. Ook heeft de NVVE een aantal jaren geleden de Levenseindekliniek opgericht, waar mensen die geen medewerking krijgen van hun eigen arts, volgens de gewone wetgeving, euthanasie kunnen krijgen. Vanuit haar expertise zit Crista Anbeek in de adviesraad van deze kliniek (‘Ik vind dat er naast medische argumenten ook naar existentiële vragen gekeken moet worden”)
Dillema’s blijven: gelukkig!
Na deze korte inleiding van Paul was het tijd voor de vragenronde. Een aantal vragen die gesteld werden:
“Jij pleit voor een grotere bewustwording van Kwetsbaarheid in onze samenleving. Wat zijn jouw ideeën over de participatiemaatschappij waar Rutte het over heeft?”
Christa: Vanuit de politiek zijn de bezuinigingen het uitgangspunt en dat is jammer. Want op zich ben ik voor meer solidariteit. Individualiteit en autonomie zijn vaak schijn, we zijn veel afhankelijker van elkaar dan we denken.
“Jij hebt veel ervaring met de dood. Als je dat niet hebt, heeft het dan toegevoegde waarde om daar mee bezig te zijn?”
Christa: Bijna iedereen heeft direct of indirect ervaringen met de dood. Maar los daarvan: door je bezig te houden met de dood word je je veel bewuster van het leven.
“Als je al ervaring hebt met de dood, helpt dat dan bij een volgend verlies”
C: Heel verschillend hoe mensen daarop reageren. Sommigen gaan zich na een verlies minder hechten , waardoor het ook minder pijnlijk wordt om los te laten.
“Heb jij in je werk als geestelijk verzorger suïcide kunnen voorkomen? “
C: Heel precair. Mijn eerste insteek is altijd (en daar spelen mijn eigen levenservaringen, de suïcide van mijn broer en vader een grote rol bij): kijken of er nog levensmogelijkheden zijn.
Deze laatste vraag leidde tot discussie in de zaal. Moet je je beperkingen als geestelijk verzorger niet meer erkennen? Moeten we niet veel meer erkennen dat sommige mensen voor de dood kiezen en ervoor zorgen dat dit zo humaan mogelijk gebeurt? Is er überhaupt sprake van vrije keuze? Duidelijk werd hoe verschillend over dit thema gedacht wordt.
Twee sprekers op een avond met ieder hun eigen kijk, zorgden voor een boeiende discussie.
Ook al was in de pauze en na afloop bij menig bezoeker te horen dat men met name van de inleiding van Christa meer verwacht had.
Vooraf
De media staan bol van verhalen over ‘Euthenasie’en ‘Waardig Levenseinde’. De twee gasten van het KW-Cafe staan deze avond stil bij de mogelijkheden maar ook de moeilijkheden hierbij, eindelijk een overzicht. Christa Anbeek, remonstrants predikante, auteur is sinds 2009 verbonden aan de UvH (Utrecht). Daarvoor was zij werkzaam als docente aan de theologische faculteit van de Universiteit Tilburg. Naast haar academische werk is Anbeek tien jaar werkzaam geweest als geestelijk verzorger in een GGZ-instelling. Deze praktijkervaring is zeer bepalend voor haar reflecties op levensbeschouwing en ‘zin in leven’. Hierbij is zij speciaal gericht op vragen rondom de eindigheid van het leven. Hoe kunnen wij omgaan met de dood? Wat betekent het feit dat wij sterven voor ‘zin in leven’? Paul van Poppel is vrijwilliger bij NVVE, de Nederlandse vereniging voor een vrijwillig levenseinde. De NVVE geeft voorlichting en informatie over euthanasie en hulp bij zelfdoding, verstrekt wilsverklaringen, houdt onderzoek en ondersteunt en faciliteert initiatieven met betrekking tot het zelfgewilde levenseinde. Doelstelling is een waardig sterven voor iedereen bereikbaar maken – ongeacht de keuze die iemand hierin maakt – en het versterken van de emancipatie en (rechts)positie van de mens die voor het sterven staat.