Prof. Arnoud-Jan Bijsterveld (Tilburg – UvT) & drs Sandra Wagemakers (Hilvarenbeek)
Thema: Brabant & Brabanders in Europa: de verhalen!
KW-Cafe over ‘Identiteit, Brabanders en de Wereld
Onderzoek&Levensverhalen van vroeger en nu als inspirerende voorbeelden van identificatie, worteling en blik naar buiten
We zijn Kempenaar, Brabander en tegelijk Wereldburger. We leven ‘local’ in Eersel, in de Kempen maar dankzij Internet, reizen en TV zijn we ook ‘global’. We leven in een geglobaliseerde samenleving. Dat biedt vele mogelijkheden voor een goed leven maar het is voor velen ook een bedreiging van het eigene, de identiteit. Als reactie hierop zien we overal in Europa, en ook in Brabant, een nationalisme en regionalisme. Eigen volk, eigen land(streek) eerst. Maar wat is dat, ‘eigen volk’ en is dat erg? Koningin Máxima zei het al: ‘Dé Nederlander bestaat niet, Nederlanders wel’! En hoe zit het dan met Brabant en Brabanders? Hoe zijn ze te herkennen? Wat maakt iemand nou Brabander en hoe zit dat bij jongeren? Waaruit bestaat die ‘Brabantse identiteit’ en verandert die? Hoe hangen identiteit en worteling samen met het vermogen om ‘de blik naar buiten te richten’? In het KW-Cafe laten twee gasten van de Universiteit van Tilburg (tegenwoordig Tilburg University!) hun licht hierover schijnen. Arnoud-Jan Bijsterveld (Tilburg) is bijzonder hoogleraar Cultuur in Brabant en Sandra Wagemakers (Hilvarenbeek) doet promotieonderzoek naar de vorming van een regionale identiteit onder Brabantse jongeren.
Brabantse Levensverhalen over Worteling & Blik naar Buiten
Prof. Bijsterveld: ‘Als historicus met een maatschappelijke opgave zie ik het als mijn taak mensen in staat te stellen zich te verbinden met hun verleden en daardoor met elkaar. Door levensverhalen van gewone Brabanders te documenteren en te vertellen kunnen mensen van nu hun eigen levenservaring verbinden met die van mensen van toen. Inleving in en empathie met het verleden bieden een goede basis voor identificatie met de eigen gemeenschap en woonomgeving’.
Over ‘Regionalisme’ zegt Bijsterveld: ‘dit is simpel gezegd nationalisme op regionaal niveau en is ouder dan vandaag. Vanaf de negentiende eeuw hebben we in Europa verschillende golven van regionalisme gezien. Brabant is daar een mooi voorbeeld van. Er zijn regio’s die zich vooral op zichzelf richten en uitgaan van ‘eigen volk eerst’. Maar er zijn ook regio’s, zoals Brabant, die de voordelen van globalisering proberen te verzoenen met een sterke regionale identiteit.
Bijsterveld laat aan de hand van actuele Noord-Brabantse voorbeelden zien hoe dit proces kan verlopen. Hierin staan levensverhalen centraal. De traditionele geschiedschrijving verschaft door de beschrijving van grote trends weliswaar inzicht in die veranderingsprocessen, maar laat niet zien wat deze betekenden voor het dagelijks leven van mensen van vlees en bloed, hoe ze deze ervoeren en erop reageerden.
Promoveren op ’Regionale identiteit in Brabant’
Sandra Wagemakers uit Hilvarenbeek doet promotieonderzoek naar de veranderingen in de Brabantse identiteit in de afgelopen twintig jaar. Als er iets is waarmee we ons in Brabant (willen) onderscheiden, dan is het wellicht de taal: het Brabants met die karakteristieke zachte G in al zijn varianten. Misschien is het wel een van de belangrijkste kenmerken van onze identiteit: ‘Ik kom uit Brabant, kunde gij dè heure?’ De eerste aanwijzingen over de (wijzigingen in de) Brabantse identiteit vond Wagemakers na het spreken met een aantal leerlingen van 13 tot en met 16 jaar van verschillende scholen in Brabant. Naast taal kwam ook onder andere uiterlijk, gedrag, en afkomst aan bod. Wat voor iemand Brabants is hangt bovendien sterk samen met waar die persoon vandaan komt. Via het web en sociale media wordt ook een Brabantse identiteit uitgedragen.. Zo werden er in het begin van 2014 veel karakteristieken van steden en regio’s via de Facebook pagina’s ‘Brabanders be like’, ‘Tilburgers be like’, ed. verspreid. Op verschillende manieren worden hierbij lokale waarden uitgedragen. . Het is al wel duidelijk dat er niet een algemene blauwdruk van dé Brabander is. Daarvoor zijn er te veel verschillen in onze provincie, in taal en cultuur en dus ook identiteit.
Meer over de Gasten:
Arnoud-Jan Bijsterveld (1962) studeerde middeleeuwse geschiedenis en promoveerde in 1993 cum laude aan de Vrije Universiteit te Amsterdam op een proefschrift getiteld Laverend tussen Kerk en wereld. De pastoors in Noord-Brabant 1400-1570. Sinds 1999 is hij bijzonder hoogleraar Cultuur in Brabant aan Tilburg University, een leerstoel gericht op de regionale geschiedenis, erfgoed, identiteit en volkscultuur. Zijn leerstoel maakt deel uit van de Erfgoed Academie Brabant. Bijsterveld is betrokken bij vele Brabantse instellingen, publicaties en boeken zoals Wim van de Donk e.a., Het Nieuwste Brabant (‘s-Hertogenbosch 2014)
Sandra Wagemakers voltooide aan Tilburg University cum laude de bachelor Liberal Arts and Sciences. Ze deed haar Master of Science (weer cum laude) aan de Erasmus Universiteit Rotterdam. Zij werkt sinds 2013 als promovenda aan Tilburg University.