Bettine Vriesekoop, kampioene tafeltennis, schrijver, journalist en presentator
Thema: Vrouwen, Seksualiteit en Liefde in China èn overleven met Tao
Recensie
Bettine Vriesekoop verovert KW-Cafe Eersel als ‘vliegende vrouw’.
Meer dan 200 bezoekers kwamen afgelopen woensdag, van heinde en verre naar de Muzenval in Eersel. Naar de lezing van Bettine Vriesekoop over ‘Vrouwen, Seksualiteit en Liefde EN overleven met Tao’. Het werd een heugenswaardige avond. De bezoekers hadden voor het merendeel nog de Bettine van 25 jaar geleden op het netvlies: topsportster, fanatiek ping-pongend, bloedserieus en ‘opgelierd’. Ze zien nu een mooie schrijfster, relaxed een lezing geven over China en terugblikken op zichzelf na een bewogen halve eeuw. Het werd een mooie afsluiting van een bijzonder KW-jubileumseizoen.
Gebonden voeten
Centraal in het verhaal van Vriesekoop stond de geschiedenis van vrouwen in China en dus komen de een-kind-politiek politiek aan de orde en het feminisme. Opvallend in haar lezing was het steeds terugkeren van twee Chinese levenshoudingen: het Confucianisme en Tao. Waarbij Confuncius de nadruk legt op veel morele leefregels en deugden: een vrouw hoort allereerst te gehoorzamen aan haar vader, vervolgens aan haar man en tot slot aan haar zoon… De Tao-leefwijze legt veel meer de nadruk op het complementair zijn van man en vrouw, het Yin-Yang principe. Schokkend blijft het verhaal van ‘de gebonden voetjes’ waar tot in de 20e eeuw 60-70% van de vrouwen mee ‘liepen’!. Een eerste ‘afschaffing’ was in 1911, een 2e ‘afschaffing’ was in 1947 maar Vriesekoop vertelde hoe zij bij haar eerste bezoek nog een aantal vrouwen zag met ‘gebonden voeten’! Over onderdrukking van de vrouw gesproken en hoe lang zoiets zichtbaar blijft.
Chinees Feminisme
Vriesekoop vertelde ook hoe zij voor haar onderzoek alle boeken van Pearl S. Buck had herlezen en hoe actueel die nog steeds waren wat betreft de intermenselijke verhoudingen. Vriesekoop gaf een mooi beeld van het Chinese feminisme. Hoewel China niet veel feministen telt, is het feminisme er niet nieuw en evenmin uit het buitenland overgewaaid. Eind negentiende, begin twintigste eeuw voerden schrijfsters als Qiu Jin een verwoede strijd tegen het ombinden van voeten van vrouwen en voor het recht op onderwijs voor meisjes. Lin Zongsu streefde naar vrouwenkiesrecht, en de anarcho-feministische He-Yin Zhen was niet onder de indruk van het zogenaamd progressieve Westen, en verbaasde zich over de dwaasheid van vrouwen die bij het huwelijk de naam van hun echtgenoot aannemen!
Kale takken
Vriesekoop besteedde veel aandacht aan de gevolgen van de een-kind-politiek. Om de explosieve bevolkingsgroei begin jaren zeventig te remmen, werden koppels door de Chinese regering aangemoedigd minder kinderen te krijgen. In veel gevallen kozen ouders voor een jongetje, waardoor er nu dertig miljoen meer Chinese mannen, dan vrouwen rondlopen. De KW-bezoekers kregen een chinese dating-show te zien en ze hoorden het verhaal van ‘de etensresten’: jonge (midden twintig) hoog-opgeleide vrouwen die niet ‘aan de man komen’. En ze hoorden het verhaal van de tientallen miljoenen ‘kale takken’, jonge laag opgeleide mannen die niet ‘aan de vrouw komen’. Vriesekoop liet zien hoe de scheve man-vrouwratio in deze landen, naast China heeft ook India ermee te maken, zorgt voor hoge misdaadcijfers onder jonge mannen, waaronder veel verkrachtingszaken. China en India hebben te maken met een ‘huwelijksmarkt waarin vrouwen schaars zijn en dus “omhoog” kunnen trouwen. Wat overblijft zijn de mannen aan de onderkant van de ladder: zonder opleiding, zonder werk en met weinig banden in de gemeenschap waarin ze verkeren. Het zijn de verliezers van de sociale competitie, het is de groep die het op alle fronten aan zekerheid ontbreekt. De zekerheid van een vaste partner, de zekerheid van inkomen, van een woonplek. Ze hangen rond, jutten elkaar op en duwen elkaar richting grensoverschrijdend gedrag.
Vliegende vrouwen
De echte ‘interactie’ van Vriesekoop met de zaal ontstond pas na de pauze. Veel vragen en Vriesekoop kreeg de gelegenheid om wat onderdelen uit haar ingekorte verhaal alsnog in te brengen. Met meer aandacht voor de vrouwen en de situatie in China nu. De (gedwongen) ‘gebonden voetjes’ maken plaats voor veel (vrijwillige?) plastische chirurgie: ‘open ogen’ en een ‘klein mondje’. Maar daarnaast zijn er in China ook echte ‘vliegende vrouwen’, feministe en in Tao-balans. Vriesekoop sloot de avond af met het verhaal over haar ontmoeting met zo’n filmactrice, ‘vliegende vrouw’. Op de foto die ze liet zien, zagen we twee vliegende vrouwen!
Vooraf
Het KW-Cafe is verheugd om haar jubileumseizoen af te sluiten met als gast Bettine Vriesekoop. En natuurlijk staan China en Vrouwen, Seksualiteit en Liefde centraal op deze avond. Maar de levensloop van Bettine Vriesekoop is te bijzonder en zal op deze KW-avond ze-ker ook aan bod komen. Haar onbezorgde jeugd op de boerderij in Hazerswoude en haar tafeltenniscarriere met de vele ups en downs. Vriesekoop studeerde ook sinologie, verloor haar vriend toen ze drie maanden zwanger was, ging met zoon Tymo terug naar China en was daar NRC-correspondent. Vriesekoop woont nu in Amster-dam-Noord, is terug ‘in de natuur’ en probeert dankzij het taoïsme ‘gelukkig te zijn in alle omstandigheden’.
Vrouwen in het moderne China
Met de opkomst van China als economische wereldmacht begint ook de seksuele revolutie van de Chinese vrouw op gang te komen. De vrouw in China is uitgegroeid tot steunpilaar. In de Chinese top van het bedrijfsleven is veertig procent vrouw. Nu studeren evenveel vrouwen als mannen aan de Chinese universiteiten. In het moderne Peking zien veel adolescenten er hypervrouwelijk uit, maar niets is wat het lijkt. In 2013 was zij een half jaar Leonardo gast-hoogleraar aan de Universiteit Tilburg en deed samen met acht masterstudenten onderzoek naar de emancipatie van vrouwen in Chi-na en schreef hierover haar recente boek Dochters van Mulan. Haar conclusie: Chinese vrouwen mak-en een grote sprong voorwaarts. Ze worden daarbij geholpen door de eenkindpolitiek in China. Doordat koppels slechts een kind mogen hebben, investeren ze alles in hun ene oogappel. Ze hebben dezelfde ambities voor een dochter als voor een zoon, aldus Vriesekoop.
Correspondent: zwaar en leerzaam
Vriesekoop vertrok in 2006 naar China. ‘Als ik vooraf had geweten wat me daar te wachten stond, dan had ik het wellicht niet gedaan. De onvoorspelbaarheid van het nieuws, de stroperige bureaucratie, de censuur, het feit dat niemand echt met je wil praten, het geduld dat ik moest hebben… Eenzaam heb ik me nooit gevoeld, simpelweg omdat ik daar geen tijd voor had. Maar ik ben wel geregeld wanhopig geweest, ik kreeg zo veel op mijn bordje, moest zo veel nieuwe din-
gen leren en dan ook nog in een land als China en op zo’n grote af-stand van mijn werkgever. In die zin kan de periode in China worden afgedaan als een zwaar avontuur, ware het niet dat ik er ook veel aan heb overgehouden. Ik kan sneller en beter schrijven, ik weet veel meer over China en ik heb bovenal veel geleerd van de manier waarop Chinezen in het leven staan.
Tao: gelukkig zijn in alle omstandigheden
‘Er is in mijn leven zoveel pijn geweest, en boosheid. Het trauma dat jij je vriend dood in je handen houdt, dat hij een hartaanval krijgt waar jij bij bent, dat is niet te bevatten zo heftig. In die tijd ben ik heel veel gaan lezen over het taoïsme, het boeddhisme en hoe daarin wordt omgegaan met het leven en de dood omdat ik merkte dat het me hielp. We staan niet alleen in ons verdriet maar het kan ieder-een overkomen. Ik ben daar niet bijzonder in en hoefde daarover dus niet boos te zijn. Het taoïsme heeft me geholpen het verdriet te verwerken, er beter van te worden en dóór te gaan, hoe moeilijk dat soms ook was. Ik doe ook ‘healing tao, een soort Chinees yoga en merk dat het me meer bewust maakt en meer alert’. Terugkeren in Nederland was geen onverdeeld genoegen. Vriese-koop: ‘Ik vond het hier net een mierenhoop. Mensen lopen rond als kippen zonder kop. Ze zijn zo moe dat ze niet eens tijd hebben om elkaars verhalen aan te horen. Deze maatschappij is een soort ma-chine en je móet meedraaien, want als er één radertje breekt, stopt het. Ik voelde me een astronaut die terugkomt na een ruimtereis: ineens zie je hoe krankzinnig het hier is.’
Meer over de gast
Bettine Vriesekoop (Hazerswoude, 1961) speelde tafeltennis va-naf 1972 en beoefende deze op het hoogste niveau, won zeer veel kampioenschappen, was tweemaal Sportvrouw van het Jaar en in 1999 Nederlands speelster van de Eeuw. Ze trainde ongeveer 25 uur per week, dat is meer dan 100 uur per maand, 1.200 uur per , 25 jaar lang, dat is 30.000 uur!
Over haar ervaringen in China schreef ze vier boeken: Heimwee naar Peking (1994), Bij de Chinees (2006), Het Jaar van de Rat (2008) en Duizend dagen in China (2011)en het kinderboek Kleine Ming en de gouden krekel. Ze presenteert wekelijks het radiopro-gramma OBA live voor de Boeddhistische Omroep op NPO Radio 5.