VERSLAG VAN DE AVOND – 25 MAART 2022
Nederland was beter in het koloniseren, België echter veel beter in het dekoloniseren.
Eindelijk was hij er dan, in het KW-café, David van Reybrouck. De chroniqueur van kolonisatie en dekolonisatie in België en Nederland. Vastgelegd in 2 vuistdikke boeken: Congo en Revolusi: Een ‘aangeslagen van Reybrouck’ opent indrukwekkend, hij kwam ‘vers’ uit Verviers waar hij, als voorbereiding op een nieuw boek, getroffenen van de watersnood van begin 2021 had gesproken. Ook dit noemt hij kolonisatie. Niet dit keer het beroven van een land, maar het beroven van onze kinderen. Bangladesh is aan het onderlopen, Afrika aan het verwoestijnen, er dreigen grote problemen met drinkwater. En dat allemaal omdat wij zoveel grondstoffen en energie gebruiken dat ons ‘fair share’ halfweg elk jaar al op is.
Mislukt Linggadjati
Het verhaal van Revolusi is het verhaal van een mislukte dekolonisatie. Een proces dat 200.000 mensen het leven heeft gekost, en 300.000 mensen van huis en haard verdreven heeft. Een geschiedenis waar, blijkt uit onderzoek, slechts 6% van de Nederlanders zich voor schaamt. En waar maar liefst 25% naar die koloniale tijd terugverlangt. En waarin een recente minister-president oproept tot een nieuwe VOC mentaliteit. Pas recentelijk is in het rapport “Over de grens” duidelijk dat het gebruikte geweld niet incidenteel maar structureel was. Een rapport waarin de verantwoordelijkheid van politieke en militaire bestuurders zichtbaar is. Er was een principeakkoord tussen de onderhandelaars in Linggadjati (15 november 1946) over de onafhankelijkheid. De regering Beel en de 2e kamer in Nederland eisten een groot aantal nieuwe voorwaarden opnemen in dit akkoord waarna het mis ging. Na 3 ½ eeuw onderdrukking en 3 ½ jaar Japanse bezetting volgden tenslotte nog een 4 ½ jaar durende bloedige dekolonisatieoorlog. Van Reybrouck heeft de de-kolonisatie gereconstrueerd op basis van verhalen van ooggetuigen. Met behulp van tolken heeft hij met meer dan 200 betrokkenen op hoge leeftijd gesproken. De laatste kans om hun verhaal alsnog op te tekenen (van de 120 betrokkenen uit Eersel leven er nog 3). Van Reybrouck: “Het is opvallend hoe graag betrokkenen willen getuigen. Niet tegen de kinderen, maar wel tegen kleinkinderen en buitenstaanders. Deze vaak verschrikkelijke herinneringen blijken diep verankerd zijn. Trauma’s slijten niet…….” En er komen nog steeds nieuwe bij. Laatst nog van iemand die door de Japanners als “troostjongen” is gebruikt. Terwijl we dachten dat dit alleen vrouwen overkwam.
Gewonnen van Gulliver
Na een inleiding van ¾ uur regent het vragen uit de zaal. Over zijn manier van werken. Elk project is een lang traject. Eerst research, dan interviews, vervolgens schrijven en publiceren. In dit geval ook in de vorm van een driedelige documentaire en een podcast van 8 uur. En dan, nu weer, vele, vele lezingen en voordrachten. Enkele ex-geschiedenisleraren in de zaal vertellen over hoe zij, in koloniale geschiedenis over Indonesië van hogerhand gedwongen werden om oorlog en geweld te bagatelliseren, of er een positieve wending aan te geven: “politionele acties”. Mede daarom heeft het zo lang geduurd voor de waarheid boven water gekomen is. Te pijnlijk, te schandelijk, te veel schaamte. Verschillende vragenstellers zijn ook verwonderd door het gebrek aan vijandschap van Indonesiërs in Indonesië zelf. Een daarvan zegt in Soerabaja, bij het liggende beeld van een geknevelde Gulliver, met daarop staande allemaal Indonesiërs: “Maar we hebben toch gewonnen?”
Briljant Verteller
Bij de vraag naar betrokkenheid van Shell wijst van Reybrouck op de centrale rol die de Indonesische olie in het conflict met Japan gespeeld heeft. De geallieerden weigerden Indonesische olie aan Japan te verkopen. Om toch bij deze olie te komen bombardeert Japan de Amerikaanse vloot bij Pearl Harbour en de Engelse vloot bij Singapore. Nadat in de 17e eeuw de specerijen zijn geroofd, in de 18e eeuw de thee en de koffie, is de 19e eeuw de olie aan de beurt. En ja, Shell heeft hier ook haar rol in gespeeld. Hoewel er binnen Indonesië grote verschillen zijn, voelen de meeste eilanden zich nu wel deel van het land. Met uitzondering van Atjeh, Papoea en Molukken waar door sommige groepen nog naar onafhankelijkheid gestreefd wordt. Belangrijker voor de stabiliteit is de verhouding tussen nationalisten, communisten en Islamisten. Waarbij de laatste jaren, met name op Java, de strenge Islam terrein wint. Het is wel ironisch dat Indonesië nu op haar beurt de Papoea’s koloniseert. Met een daverend applaus wordt de avond afgesloten. David van Reybrouck is niet alleen een uitstekende onderzoeker, hij is ook een briljant verteller!