Dinsdag 13 november 2018
recensie
Philipp Blom in het KW-Café over hoe we Vrolijk en Lichtzinnig op weg zijn naar de Afgrond, tenzij ….
Het thema van deze KW-avond was actueel, maar niet vrolijk: over de bedreiging van onze democratie door klimaatverandering en robots. En een groeiende maatschappelijke spagaat tussen veranderaars&vasthouders als recept voor een komende revolutie. Met Philipp Blom als gids werd het een fascinerend, geloofwaardig twee uur durend college met vele vragen en……antwoorden.
Vrolijk verder: na ons de zondvloed
Blom, historicus, vroeg zich af hoe men over 100 jaar terug zal kijken naar onze tijd. De tijd waarin alle tekenen al te zien zijn/waren voor de ecologische en maatschappelijke rampen ..en hoe we ‘niks deden en vrolijk doorleefden’. De wijnoogst is nu 6 (!) weken eerder en de Nederlandse wijn is nog nooit zo goed geweest. Vrolijk en lichtzinnig gingen we verder, moeilijke keuzes gingen we uit de weg, na ons de zondvloed en wie weet valt het mee…
Zijn wij mensen slaapwandelaars zoals voor de eerste wereldoorlog? Een moord in Sarajevo en daarna opgewonden politici, kranten, ‘een oorlog is nodig en louterend’, massa’s vrijwilligers melden zich lichtzinnig, met Kerst zouden ze weer thuis zijn. Blom memoreerde de (achteraf) merkwaardige euforie (de doldwaze jaren) in de verschillende landen voorafgaand aan de Eerste Wereldoorlog. Uiteindelijk werd het een ramp en stierven 10 miljoen soldaten uit de hele wereld in de Europese modder. Het vredesverdrag legde de basis voor de tweede wereldoorlog met daartussenin…weer lichtzinnige en vrolijke roaring-twenties. Kunnen we leren van gemiste voortekens en van ‘de geschiedenis’? Wat betekent het als de aarde twee graden opwarmt?
Ontstaan van de burger
Blom liet zien welke enorme maatschappelijke omwentelingen er na 1430 (het begin van ‘de kleine ijstijd’) het gevolg waren. De ‘gemiddele temperatuur’ daalde met 1 à 2 graden, havens van Venetie, Marseille en Istanboel lagen tot mei dicht. De zelfvoorziening van lokale gemeenschappen, van boeren en ambachtslieden rond burcht/kasteel, verdween. Graan werd niet meer rijp, import en handel waren nodig. Het kleine Amsterdam ontwikkelt zich tot een wereldhandelscentrum, markten, het burgerdom en de verlichting ontstaan. De rechten van de mens, grondwet, verkiezingen, scheiding der machten, toezicht op de ‘vrije markt’ en een onafhankelijke pers zorgden voor ‘verandering en vooruitgang’. Grote economische en maatschappelijke revoluties als gevolg van een ‘kleine temperatuur/klimaat verandering’. Maar……met de komst van de stoommachine begon ook het verbruik van fossiele brandstoffen en extra CO2 in de atmosfeer. Tweehonderd jaar later is er een heuse milieucrisis en raken de grondstoffen op. Blom vertelde hoe er nu ook al publicaties verschijnen waarin een temperatuurstijging van 4 graden veel waarschijnlijker wordt geacht. Bij de laatste IJstijd (30.000 jaar geleden) die het uiterlijk van heel Europa veranderde was er sprake van een verschil van 4 graden!
Ontstaan van de consument
Na de tweede Wereldoorlog was de productiviteit enorm toegenomen, men produceerde meer dan dan de mensheid ‘echt nodig’ had. Aanmoedigen van de consumptie was nodig, je ‘identiteit’ wordt bepaald door je spullen! De burger (met zijn interesse voor ‘politiek’) verdween en de consument met ‘ego-gedrag’ ontstond. Fossiele brandstoffen en grondstoffen raken op; grenzen aan ‘de groei’, een ommezwaai naar de circulaire economie moet! Als de hele wereldbevolking ons westers welvaartsniveau wil, hebben we vier aardes nodig! Blom schetste ook hoe ICT en robotisering razendsnel leidt tot de ‘universele machine’ die zelflerend is, slimmer wordt dan de mens, nooit moe is en hoe deze ontwikkeling zal leiden tot grotere werkloosheid. Om ons heen zien we al die tekenen, groepen keren zich af van democratie en ‘de openheid van de markt’ en willen terug naar ‘de burcht met hun sterke man’. Maar wat doen we met deze tekenen? Wat kunnen we eraan doen om grotere ecologische en maatschappelijke rampen te voorkomen?
Word (politiek) actief ..
Blom liet zien hoe op dit moment er slechts een voorhoede van 10 % zich druk maakt, te weinig draagvlak dus en te weinig voor echte politieke druk. Wat moeten/kunnen we doen was de vraag…begin met praten met de andere 90% was het antwoord van Blom. Speciaal voor ‘de jeugd in de zaal’ gaf Blom de tip om te leren van ‘de Brexit’. Daar bleek dat de jongeren na het referendum massaal spijt hadden dat men niet was gaan stemmen. De groep die het meest ‘te lijden’ heeft van de Brexit had even niet opgelet, de voortekenen niet gezien! Blom zag mogelijkheden dat de Europese jeugd (waarom niet te beginnen in Eersel!?) eigen Europese verkiezingen ging organiseren en hun afvaardiging in het Europese Parlement en Commissie zou gaan opeisen.
–en blijf vrolijk doorgaan
De KW-toehoorders zagen een ingetogen, bevlogen, enigszins vermoeide schrijver Philipp Blom zijn boodschap uitdragen. Zijn volgende boek verschijnt mei 2019 en gaat over ‘het wel en wee’ van zijn viool die omstreeks 1800 werd gebouwd in Venetie. Een verhaal over werken, leven, reizen in tijden van verandering en zonder grenzen. De lezing in het KW-café in Eersel was een indrukwekkend einde van een vermoeiende week voor Blom. Met lezingen, interviews in onder andere Parijs, Gent, Amsterdam en Maastricht. Na een kort nachtje slapen in een B&B achter de markt was hij de volgende morgen al weer om 6 uur op pad met koffer en viool! Op weg naar Schiphol om terug te keren naar Wenen (‘mijn volksbuurt’) om verder te schrijven.
-.-.-.
vooraf
Na Thomas Rau in het vorige KW-seizoen opnieuw een spraakmakende topper, een Europese opinieleider over de gevolgen van klimaatverandering en digitalisering/robotisering. Van het economisch model, uitsluitend gericht op groei, moeten we afscheid nemen. In het huidige tijdsgewricht, zegt Blom, is het mogelijk dat door klimaatverandering de grenzen van het gebied, waar langdurige droogte heerst, vanaf de evenaar honderden kilometers noordwaarts opschuiven. Te voorzien valt, dat dan miljoenen mensen op drift zullen raken. En, over afzienbare tijd zal door robotisering een derde van de bevolking zich overbodig voelen. Hun inzet en hun creativiteit tellen niet meer mee. Ze kunnen niet staken, want ze hebben geen baan. Hij noemt het “het recept voor revolutie en het begin van het einde van de democratie.” Blom hekelt recente politieke campagnes, zoals die van Angela Merkel, waarin vooral de nadruk gelegd wordt op stabiliteit en conservatisme. Volgens Blom hebben we de optie, om alles te laten bij het oude, helemaal niet meer. Waar willen wij naartoe? Die vraag stellen we op dit moment niet. Onze keuze is dus niet: willen we gewoon een heden wat eeuwig duurt. Onze keuze is: willen we een toekomst scheppen, of willen we een toekomst aannemen die gewoon gebeurt, ook als het rampzalig is?
Philipp Blom (Hamburg,1970) is een begeesterend spreker, vaak te gast bij Buitenhof, hij schrijft voor verschillende bekende kranten, waaronder The Independent, The Times Literary Supplement, Die Zeit, Frankfurter Allgemeine Zeitung en Vrij Nederland. Zijn meest recente boek: Wat op het spel staat. Naast zijn journalistieke werk schrijft Blom verschillende soorten boeken. Hij schrijft voornamelijk in het Engels en het Duits, maar vier van zijn boeken zijn vertaald in het Nederlands. Ook heeft Blom het boek Amsterdam van Geert Mak in het Engels vertaald. Blom beheerst het Nederlands goed omdat zijn moeder Nederlandse is.Blom schrijft zijn boeken voornamelijk over moderne (cultuur)geschiedenis. Naast historische non-fictie schrijft hij ook fictie en heeft hij een wijngids uitgebracht.