TOM LANOYE

VERSLAG VAN DE AVOND – 6 april 2022

Routineuze performer Lanoye in KW-café

Foto Moniek Peijnenburg

Tom Lanoye maakt lange dagen, daags na optredens in Den Haag ( Koninklijke Schouwburg)  en Antwerpen (Bourla Schouwburg) staat hij -op woensdag 6 april- in Eersel, voor 200 bezoekers in de Muzenval. Het is druk, zijn recente werk OustFaust ( toneel) en Draaischijf ( roman) moet gepromoot worden. Zijn website is veranderd in webshop Kartonnen Dozen. Ofwel, zoals de Volkskrant schreef: ‘de firma Lanoye draait op volle toeren ‘. 

Lanoye aangezet

In TV-optredens, radio-gesprekken, steeds weer het meeslepende verhaal van Draaischijf, over Theater, WO2, Collaboratie in Den Haag/Nederland en Antwerpen/Vlaanderen. In het boek speelt ook het Faust-verhaal weer een grote rol. En dan staat Lanoye ook nog bekend als een ‘rasperformer/voordrachtskunstenaar/standwerker’ van zijn eigen teksten, met name toneel en poëzie. De verwachtingen waren hoog gespannen, te hoog? Kwam het daardoor dat de avond toch wat tegenviel? Of is de tournee toch te belastend. In elk geval was de opening van de avond (voorlezen van een aantal pagina`s uit Draaischijf) geen goede start. Beetje veel ‘bombast’, gezwollen toneel waardoor de tekst, de inhoud deels verdwijnt. Lanoye had zelf aangegeven: ‘je hoeft me maar aan te zetten’. Het werd veel en te lang voor de toehoorder/bezoeker, een beetje mateloos. Zijn verhaal wordt interessanter wanneer Lanoye over zijn toneelstuk OustFaust begint. Hoe vriend/regisseur Theu Boermans hem ‘verleidde ‘ tot de bewerking van Faust omdat actrice Romana Vrede de hoofdrol zou doen. Maar waarom waren de Nederlandse vertalingen saai? En waarom ‘sprankelt’ het origineel van Goethe, waar zit ‘de humor ‘? Wat is de kern van het verhaal van Goethe en wat is de kern van de bewerking van Lanoye? Hier was wat meer toelichting juist handig geweest, ook omdat Lanoye Faust gebruikt als openingsstuk in Den Haag als deze schouwburg in 1942 wordt omgedoopt tot Deutsches Theater in der Niederlanden. In de twee recente boeken van Lanoye wordt veel aangeroerd. Op deze avond komt er veel op de bezoeker af (‘mag het een onsje minder zijn..’), in een zaal waar de temperatuur toch al opliep. Een verademing waren dan ook de filmpjes waarin we goed beeld kregen van de Haagse Schouwburg, met zijn mooie koepelplafond waaronder Goebbels en Seys Inquart zaten, de draaischijf met mechaniek onder het toneel waarop Faust werd gespeeld en ruimte voor de joodse onderduikers boven de koepel met luikjes. 

Foto Moniek Peijnenburg

Werk en leven

In de vragenronde is Lanoye op zijn best. Het boek Draaischijf is gebaseerd op historische feiten aangevuld met verbeelding en ordening. Lanoye: ik heb de werkelijkheid verbeterd. Maar…zijn er ook aan/invullingen die feitelijk onjuist zijn is de vraag. Blijkbaar wel, Lanoye laat Faust spelen, in werkelijkheid was het Don Giovanni. Bij Lanoye is de afwezige Göring wel aanwezig en krijgt die een grote rol. Lanoye hield eerder een pleidooi voor zelf, hardop lezen van poëzie en toneel, om teksten tot leven te brengen. Op de vraag waarom steeds minder toneelteksten zelfstandig worden uitgebracht en gelezen kwam van Lanoye geen duidelijk antwoord maar wel een prachtig verhaal hoe hijzelf in zijn jeugd zijn moeder/actrice overhoorde en op die manier toneelgek werd. In de aankondiging stond dat Lanoye deze avond ook zou ingaan op de samenhang tussen zijn leven en werk. Bovenstaande jeugdervaring ( en zijn opgroeien als zoon van een slager) is een voorbeeld evenals zijn boek Sprakeloos over zijn moeder. Maar hoe, waar en wanneer ontstond zijn liefde voor de poëzie, wie zijn zijn helden, wat betekende het om stadsdichter te zijn? Lanoye speelt een grote rol in België bij de emancipatie van homo’s en het homohuwelijk. Hoe heeft deze strijd invloed op zijn werk? Lanoye leeft afwisselend in Antwerpen en Kaapstad,welke invloed heeft deze leefstijl op zijn werk? Hoe kijkt hij naar, denkt hij over de toekomst in zijn leven? Welk werk moet dan nog gedaan worden?

Tot slot

Lanoye was in Eersel veel aan het woord, een routineuze one-man show waarin ook veel vragen vanuit de zaal niet werden gesteld.. Het was desondanks een bijzondere en heugenswaardige afsluiting van een bijzonder KW-seizoen. Slechts vier van de zes geplande avonden konden doorgang vinden. Zoals het er nu uitziet krijgen we vanaf september  2022 weer een ‘gewoon, bijzonder KW-seizoen met veel hoogtepunten ’. De redactie is hard aan het werk, eind juli is het programma duidelijk.