over het ‘snapgevoel’ en echte wetenschap.
Plaats: Aula PiusX Bladel
recensie
Vol KW-Cafe in Bladel: Snapgevoel is lekker en gevaarlijk!
Die bijeenkomsten van het KW-Cafe in de aula van het PiusX in Bladel voor ‘scholieren en slimme mensen’ zijn elk jaar toch bijzonder! Het ene jaar over Spinoza (Van Reijen), dan weer over China (Lieve Joris), dan weer over Muggen (Bart Knols, Wageningen), over ‘Kunnen we leven namaken’ (Bert Meijer, Tue) of over Kwantummechanica (Lieve Scheire, Belgie). Afgelopen woensdag stond daar ‘wetenschapsfilosoof’ Herman de Regt voor meer dan 200 mensen. De gespreksleiding na de pauze was in prima handen van PiusX-docent Karel Theuws.
Informatiebubbel
Prof. Herman de Regt hield voor de pauze een lang, breed, historisch verhaal (‘vragen liever na de pauze, anders halen we het niet’) met de nodige lichtheid en prikkelende stellingen. Met onderwerpen als: waarom geloven ogenschijnlijk slimme mensen grote onzin (vaccinatie=gevaarlijk)? Of ‘waarom is wetenschap belangrijker dan nadenken over de zin van het leven?’ of ‘waarom vindt ons brein geen rust totdat we het gevoel hebben iets te snappen?’ Centraal in het verhaal van De Regt stond de wetenschappelijke vraag: hoe komen we (mensen) aan het prettige gevoel ‘iets te snappen’. De snapbehoefte is evolutionair, zit in onze genen, in ons DNA heeft blijkbaar zijn voordelen en levert telkens een soort ‘cognitief orgasme’ ! We kunnen er dus niks aan doen, aan die behoefte om te snappen, maar we moeten er ons blijkbaar wel tegen wapenen. Want het kan ons ook immuun kan maken voor kritiek en de behoefte aan andere informatie: we zitten in onze ‘eigen informatiebubbel’!
Ken uzelve
In en na de pauze werd De Regt het vuur aan de schenen gelegd. Er zijn WEL miljoenen mensen die precies snappen hoe een radio of GSM werkt, ze maken die zelfs steeds beter. En om te communiceren met elkaar over ‘de technische modellen’ is het WEL het handig om (taal)metaforen te gebruiken. En in het ‘beta-onderwijs’ is het WEL goed om metaforen te gebruiken om zaken uit te leggen aan leerlingen/studenten, natuurlijk gecombineerd met eigen onderzoek en proeven. De Regt ging zowel voor als na de pauze regelmatig in op de actualiteit waarin, zoals bij Trump, ‘feiten’ niet meer worden bediscussieerd maar worden voorzien van ‘alternatieve feiten’. En de neiging om emoties te stellen boven de feiten, bijvoorbeeld waar het gaat om misdaadcijfers. Ook het gevaar van metaforen in de pers werd herhaald, zoals de woorden ‘plaag’ en ‘tsunami’ waar het gaat over de vluchtelingenproblematiek. Het werd niet echt duidelijk wat de wetenschapper of de filosoof De Regt hieraan kon toevoegen. De Regt benadrukte wel het belang van ‘Ken uzelve’ en hij bepleitte daarom ook de invoering van het vak psychologie in het VO-onderwijs. Misschien is dat toch makkelijker gezegd dan gedaan, praktischer is waarschijnlijk een meer ‘kritische houding’ van docenten en leerlingen bij ALLE vakken. Begin met begripsdefinities of verwijs ernaar. En behandel bij het vak Economie: ‘niets is gratis op het internet’, ga na hoe er aan je (leerling) verdiend wordt door Facebook of door de website NU.
Dol op ons snapgevoel
De avond eindigde om 22 uur en was te kort. Er kwam nauwelijks aan bod hoe de behoefte aan feiten en waarheid langzamerhand verdween bij onszelf. Het streven naar waarheid is de afgelopen decennia wat ‘ondergesneeuwd’. De behoefte aan feiten moeten we weer een ereplek geven tussen al die andere waarden waar we als westerse beschaving zo trots op zijn: gelijkheid, democratie, tolerantie en vrijheid. Het relativisme van ‘jij hebt jouw waarheid en ik de mijne’ is breed geaccepteerd in ons egalitaire Nederland. De resultaten van de wetenschap staan vaak haaks op het snapgevoel (ook een soort ‘onderbuikgevoel’!) van de democratische meerderheid. Psychologisch is ook goed te duiden dat wij mensen, dus ook leerlingen, moeite hebben met kritisch denkwerk, het kost moeite en ons brein is liever lui dan moe. We zijn goedgelovige groepsdieren, dol op ons snapgevoel met mooie verhalen die ons leven mooier, leuker en zinniger maken. Daarom scrollen we door Facebook, NU of amuseren we ons met gekrakeel in DDWD en JINEK. Echter, lees een goede krant, het kost wat maar zo kom je wel je uit je informatiebubbel. De avond was te kort voor al deze aspecten, eindigde om 10 uur met een grote groep leerlingen filosofie die na afloop allemaal met de ‘wetenschaps-prof’ op de foto wilden! Een goede KW-avond.
informatie vooraf
Voor de Universiteit van Nederland hield dr. Herman de Regt (filosoof UvT) onlangs een vijftal lezingen met als titels: ‘Waarom is wetenschap belangrijker dan nadenken over de zin van het leven?’ en ‘Waarom vindt ons brein geen rust totdat we het gevoel hebben iets te snappen?’ Hoe komen wetenschappers tot hun kennis? Wanneer is iets goede kennis of slechte, en wanneer zeggen we dat iets waar is? Dit is het soort vragen waar dr. Herman de Regt afgrijselijk enthousiast van wordt. Hoe werkt een radio? Wat is een vacuüm? Wat gebeurt er als twee biljartballen tegen elkaar ketsen? We denken dat we het snappen, maar wat is dat ‘snappen’? Filosoof Herman de Regt schreef (mede) het boek ‘Het snapgevoel’ en laat zien hoe mensen, puur door het gevoel te hebben dat ze iets doorhebben, soms ideeën voor waar aannemen die eigenlijk grote onzin zijn. De Regt onderzocht een heel specifiek gevoel dat een fundamentele rol speelt in het tot stand komen van onze overtuigingen en noemt dit ‘het snapgevoel’. Het aangename gevoel dat je hebt als je iets begrijpt of snapt. Als we iets niet begrijpen, wekt dat irritatie of frustratie. Zodra we iets snappen, voelen we ons goed. Het risico is dat dit prettige snapgevoel mensen immuun maakt voor kritiek of andere informatie terwijl ze in werkelijkheid fout zitten, een onterecht snapgevoel hebben! De Regt is ook onderwijsdirecteur aan de faculteit Geesteswetenschappen en werd verschillende keren uitgeroepen tot ‘beste docent’! Hij houdt ook een pleidooi voor invoering van het vak psychologie in het voortgezet onderwijs.